Hàng quá khổ là gì? Cách xác định hàng quá khổ theo quy định hiện hành

Hàng quá khổ khá phổ biến trong ngành vận tải, đặc biệt khi liên quan đến việc vận chuyển hàng hóa có kích thước hoặc khối lượng vượt quá tiêu chuẩn cho phép của phương tiện thông thường. Hiểu rõ về hàng quá khổ không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng pháp luật mà còn tránh được các rủi ro trong vận chuyển như phạt hành chính, tai nạn hoặc hư hỏng tài sản.

Vậy cụ thể hàng quá khổ là gì? Làm sao để xác định loại hàng này? Cần lưu ý gì khi vận chuyển và làm sao để xin giấy phép hợp lệ? Bài viết sau của VẬN TẢI THY  sẽ phân tích chi tiết, dễ hiểu và cập nhật theo các văn bản pháp lý mới nhất trong lĩnh vực giao thông vận tải tại Việt Nam.

Hàng quá khổ là gì? Định nghĩa theo quy định ngành vận tải

Hàng quá khổ là thuật ngữ dùng để chỉ những loại hàng hóa có kích thước vượt quá giới hạn kỹ thuật cho phép của phương tiện vận tải đường bộ tiêu chuẩn, bao gồm chiều dài, chiều rộng hoặc chiều cao sau khi đã xếp lên xe. Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 41:2019/BGTVT và các hướng dẫn liên quan của Bộ Giao thông Vận tải, hàng quá khổ là loại hàng hóa khi được xếp lên phương tiện vận tải thì:

• Có chiều dài, chiều rộng hoặc chiều cao vượt quá kích thước bao ngoài cho phép của phương tiện;
• Không thể tháo rời thành kiện nhỏ hơn hoặc khi tháo rời sẽ làm mất tính năng hoặc ảnh hưởng đến chất lượng hàng hóa;
• Gây cản trở giao thông nếu vận chuyển bằng phương tiện thông thường mà không có biện pháp kỹ thuật hoặc giấy phép phù hợp.

Thuật ngữ liên quan:

• Hàng siêu trường: là hàng vượt quá kích thước chuẩn nhưng không vượt trọng tải
• Hàng siêu trọng: là hàng vượt trọng tải tiêu chuẩn cho phép (theo kết cấu cầu đường, trục xe)
• Hàng quá tải: là hàng hóa mà tổng khối lượng (xe + hàng) vượt mức cho phép

Các đặc điểm nhận biết hàng hóa quá khổ – quá tải

Việc xác định hàng hóa có thuộc nhóm quá khổ hay không là bước cực kỳ quan trọng trước khi lên phương án vận chuyển. Tổng hợp các đặc điểm này giúp doanh nghiệp đánh giá đúng loại hàng hóa và chuẩn bị hồ sơ xin phép, phương tiện, thiết bị phù hợp – tránh các rủi ro khi vận hành.Để xác định một loại hàng có thuộc nhóm hàng quá khổ hay không, có thể dựa vào các đặc điểm dưới đây:

1. Kích thước vượt chuẩn cho phép:

Hàng quá khổ thường có kích thước tổng thể (sau khi được đặt lên phương tiện vận chuyển) vượt quá khung giới hạn kỹ thuật. Cụ thể:

• Chiều dài: Nếu tổng chiều dài vượt quá 12m (so với container tiêu chuẩn 20 hoặc 40 feet) thì hàng thường được coi là quá khổ. Nhiều moóc vận chuyển tiêu chuẩn chỉ giới hạn chiều dài từ 10–13m.
• Chiều rộng: Hàng có chiều ngang lớn hơn 2.5m – 2.8m gây cản trở cho việc lưu thông trên đường, dễ va chạm hoặc bị giới hạn bởi các làn cầu, cống, hẻm nhỏ.
• Chiều cao: Nếu sau khi xếp lên phương tiện, tổng chiều cao tính từ mặt đường vượt quá 4.2m – 4.5m (đặc biệt trên các tuyến quốc lộ hoặc cao tốc), hàng sẽ được phân loại là quá khổ.

2. Trọng lượng vượt mức quy định:

Không chỉ kích thước, khối lượng cũng là một yếu tố quan trọng. Hàng quá tải thường có các dấu hiệu sau:

• Khối lượng từ 20 – 100 tấn: Những thiết bị công nghiệp, tua-bin, nồi hơi lớn… thường nằm trong mức này.
• Vượt tổng tải trọng xe: Khi kết hợp giữa trọng lượng hàng và phương tiện kéo/lái, nếu vượt giới hạn đăng kiểm cho phép thì bắt buộc phải xin phép vận chuyển hàng quá tải.

3. Cấu trúc hàng hóa không đồng đều, khó đóng gói:

Một số loại hàng không thể chia nhỏ thành kiện tiêu chuẩn, gây khó khăn cho việc đóng container:

• Hình dạng phức tạp như tua-bin gió, bồn chứa hình trụ, khung thép lớn.
• Kết cấu dài, cong, hoặc chứa các chi tiết máy quan trọng không thể tháo rời.
• Không thể dùng container kín, phải vận chuyển bằng container mở, flat rack, hoặc moóc lùn.

4. Yêu cầu thiết bị kỹ thuật đặc biệt khi nâng hạ:

Đối với hàng hóa siêu trường hoặc siêu trọng, thiết bị thông thường không thể đáp ứng:

• Cẩu nâng tải trọng lớn: Từ 25 – 200 tấn, hoạt động đồng bộ ở cả điểm đi và đến.
• Moóc lùn – moóc thủy lực: Có sàn thấp hơn để giữ trọng tâm và giảm chiều cao tổng thể.
• Xe nâng chuyên dụng: Nâng bên hoặc nâng giữa, tránh ảnh hưởng đến cấu trúc hàng hóa.

Tiêu chí xác định hàng quá khổ theo kích thước và trọng lượng

Tùy vào loại phương tiện sử dụng, hàng hóa được xác định là quá khổ nếu vượt quá các giới hạn sau đây (theo Quy chuẩn 41/BGTVT):

Lưu ý:

• Các hàng vượt tiêu chuẩn này bắt buộc phải xin Giấy phép lưu hành đặc biệt.
• Các cầu, đường, hầm có giới hạn riêng. Ví dụ: đường cao tốc chỉ cho phép hàng cao dưới 4.5m.

Phân biệt hàng quá khổ và hàng siêu trường, siêu trọng

Trong thực tế vận hành logistics, ba thuật ngữ “hàng quá khổ”, “hàng siêu trường” và “hàng siêu trọng” thường bị sử dụng thay thế lẫn nhau, gây hiểu nhầm trong quy trình vận chuyển và xử lý hồ sơ pháp lý. Tuy nhiên, đây là ba khái niệm có đặc điểm kỹ thuật và yêu cầu pháp lý khác nhau. Việc phân biệt rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp tránh được các sai sót khi khai báo, xin phép lưu hành và tổ chức phương án vận chuyển phù hợp.

So sánh chi tiết:

Diễn giải chi tiết:

• Hàng quá khổ: Là hàng hóa có ít nhất một chiều kích thước (dài, rộng hoặc cao) vượt tiêu chuẩn kỹ thuật cho phép của phương tiện vận chuyển thông thường. Tuy nhiên, nó không bắt buộc phải nặng, và cũng chưa chắc vượt quá tổng tải trọng. Hàng này vẫn cần giấy phép lưu hành đặc biệt nếu vượt giới hạn theo luật định.
• Hàng siêu trường: Là dạng hàng quá khổ tập trung vào chiều dài vượt chuẩn, thường kéo dài trên 20m (tính cả phương tiện). Ví dụ: dầm cầu, trụ điện, ống dẫn khí dài. Mặc dù trọng lượng có thể không lớn, nhưng vì chiều dài quá mức cho phép nên phải có thiết bị hỗ trợ và sự giám sát kỹ thuật.
• Hàng siêu trọng: Là loại hàng mà khối lượng vượt giới hạn tải trọng kỹ thuật cho phép của đường bộ (thường trên 32 – 45 tấn đối với moóc tiêu chuẩn). Đây là loại hàng bắt buộc phải có thiết bị vận chuyển chuyên dụng như moóc thủy lực, cẩu siêu tải và hệ thống hỗ trợ phân phối trọng lực.

Kết luận:

• Hàng quá khổ có thể thuộc loại siêu trường hoặc siêu trọng, nhưng không phải tất cả đều như vậy.
• Hàng siêu trường đặc biệt nhấn mạnh vào kích thước chiều dài, ảnh hưởng đến việc quay đầu xe, cua gấp hoặc lưu thông qua ngã tư.
• Hàng siêu trọng đặt trọng tâm vào tải trọng hàng hóa, ảnh hưởng đến kết cấu cầu đường và phương tiện vận tải.

Việc phân biệt rõ ràng giúp doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ xin phép đúng loại, lựa chọn phương tiện phù hợp, đồng thời phối hợp với các đơn vị chức năng hiệu quả hơn trong công tác tổ chức vận chuyển an toàn.Trong thực tế, các khái niệm hàng quá khổ, hàng siêu trường, hàng siêu trọng thường được sử dụng thay thế nhau nhưng không hoàn toàn giống nhau. Cần phân biệt để áp dụng đúng quy định:

Các loại hàng hóa thường gặp trong nhóm hàng quá khổ

Tùy ngành nghề và lĩnh vực sản xuất, dưới đây là các loại hàng thường xuất hiện trong vận chuyển quá khổ:

1. Ngành năng lượng:

• Tua-bin điện gió, cánh quạt lớn
• Trạm biến áp, máy phát điện công suất lớn

2. Ngành cơ khí, công nghiệp nặng:

• Máy ép, máy tiện CNC lớn, máy cán thép
• Nồi hơi, lò nung công nghiệp

3. Xây dựng – Kết cấu:

• Dầm cầu bê tông, cột thép, khung nhà tiền chế
• Bồn chứa nước công nghiệp, modul nhà lắp ráp

4. Nông nghiệp – giao thông:

• Máy gặt, máy xúc lớn, xe lu rung
• Tàu, thuyền, container quá khổ

Yêu cầu kỹ thuật khi vận chuyển hàng quá khổ

Việc vận chuyển hàng quá khổ đòi hỏi hệ thống quy trình và kỹ thuật nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn cho hàng, người và phương tiện. Sau đây là các yêu cầu chính:

1. Phương tiện phù hợp:
   • Moóc lùn (low bed trailer), moóc thủy lực, xe đầu kéo chuyên dụng
   • Xe có hệ thống phanh và thăng bằng tối ưu
2. Thiết bị nâng hạ:
   • Cần cẩu 25 – 200 tấn (hoặc lớn hơn)
   • Xe nâng hàng chuyên dụng (nâng bên, nâng giữa)
3. Gia cố & chằng buộc:
   • Dùng xích, dây đai composite, gỗ chèn, nêm cao su
   • Kỹ thuật chằng buộc theo tiêu chuẩn ISO hoặc hướng dẫn của hãng vận chuyển
4. Giám sát hành trình:
   • Có giám sát viên kỹ thuật đi theo đoàn xe
   • Có định vị GPS, camera hành trình, báo cáo trạng thái
5. Tổ chức lộ trình và khảo sát tuyến đường:
   • Khảo sát cầu, đường, khúc cua, cống ngầm, độ dốc
   • Xin phép các cơ quan chức năng nếu đi qua khu vực cấm tải

Giấy phép lưu hành và các thủ tục bắt buộc khi vận chuyển hàng quá khổ

Vận chuyển hàng quá khổ bắt buộc phải xin Giấy phép lưu hành đặc biệt từ Sở Giao thông Vận tải hoặc Tổng cục Đường bộ tùy theo tuyến đường.

Hồ sơ xin phép bao gồm:

• Đơn đề nghị cấp phép (theo mẫu)
• Bản vẽ kỹ thuật mô tả kích thước, tải trọng hàng
• Bản sao đăng kiểm xe, giấy phép lái xe, bảo hiểm
• Cam kết đảm bảo an toàn giao thông

Cơ quan cấp phép:

• Sở GTVT tỉnh/thành (nội tỉnh)
• Tổng cục Đường bộ Việt Nam (tuyến quốc lộ)

Thời gian cấp phép:

• Từ 1 – 3 ngày làm việc (có thể nhanh hơn nếu đủ hồ sơ)

Lưu ý:

• Xe vận chuyển phải có dán biển “Xe vận chuyển hàng quá khổ”
• Phải có xe dẫn đường hoặc cảnh sát giao thông hỗ trợ nếu yêu cầu trong giấy phép

Việc hiểu rõ khái niệm và tiêu chuẩn của hàng quá khổ không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong vận hành mà còn đảm bảo tuân thủ pháp lý và tránh phát sinh chi phí không đáng có. Đây là bước nền tảng quan trọng trước khi triển khai các phương án vận chuyển lớn, đặc biệt là trong các dự án EPC, công trình giao thông, năng lượng và công nghiệp nặng.